Zorgkosten stijgen de komende jaren explosief door tekort aan personeel, en dat zet de kwaliteit onder druk

Bron: Trouw, door Marco Visser op 31 januari 2022

De kosten van de ouderenzorg, ggz en gehandicaptenzorg lopen sterk op, en dat heeft alles te maken met de inhuur van extern personeel.

De komende drie jaar zullen de kosten voor de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en ggz met 32 procent stijgen, wat neerkomt op ongeveer 18 miljard euro extra. Een analyse van meer dan 1300 jaarverslagen van zorginstellingen door Intrakoop, de inkoopcoöperatie van de zorg, laat zien dat het inhuren van extern personeel een van de redenen is voor de explosieve stijging.

In de ouderenzorg is 10 procent van de medewerkers niet in loondienst. In de gehandicaptenzorg en ggz geldt dat voor zo’n 8 procent. Dat zet de kwaliteit van de zorg onder druk. Want hoe meer geld naar extern personeel gaat, des te minder ruimte er is voor investeringen in de kwaliteit van de zorg, bijvoorbeeld voor technologische innovaties om juist de zorgtekorten op te vangen, stelt Actiz, de branchevereniging van zorgorganisaties.

Te weinig mensen
“We weten dat we dit personeelstekort niet kunnen oplossen op de manier zoals we het nu doen”, stelt een woordvoerder van Actiz. “Er zijn simpelweg te weinig mensen die deze vacatures de komende twintig jaar kunnen invullen. We moeten dus anders naar dit probleem gaan kijken, bijvoorbeeld met technologische innovaties die bepaalde taken van personeel kunnen overnemen.”

De personeelskosten in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en ggz namen tussen 2010 en 2020 al met 50 procent toe, blijkt uit de analyse van Intrakoop. Bij ziekenhuizen was dat 40 procent. Het is niet zo dat de salarissen in bijvoorbeeld de thuiszorg elk jaar met 5 procent zijn gestegen. De lastenstijging zit dus grotendeels bij de medewerkers die niet in loondienst zijn.

Beter beeld
De voorspelling over de kostenstijging met 32 procent is in lijn met ramingen van onder meer het ministerie van volksgezondheid. Maar omdat Intrakoop naar jaarverslagen kijkt, wordt nu zichtbaar dat vooral de inhuur van extern personeel voor kostenstijging zorgt. Het ministerie ziet bijvoorbeeld niet dat in de ouderenzorg ruim 1,5 miljard euro naar het inhuren van extern personeel gaat. In de ggz is dat 700 miljoen, en in de gehandicaptenzorg 600 miljoen. Intrakoop kijkt naar jaarverslagen van instellingen in de vier grote sectoren – naast ouderenzorg, gehandicaptenzorg en ggz ook de ziekenhuizen, waar voor 900 miljoen extern werd ingehuurd.

Er zijn meer redenen waarom de kosten in de drie verzorgende sectoren sterk stijgen. Zo is vastgoed duurder, net als energie, voeding en verzekeringen.

Kabinetten proberen al tientallen jaren de zorgkosten in te tomen. Het nieuwe kabinet probeert dat in de ouderenzorg onder meer door ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen. Daarnaast is in het regeerakkoord een plan opgenomen om wonen en zorg te scheiden. Vermogende bewoners van verpleeghuizen zouden dan meer zelf moeten betalen.

Grenzen aan de zorg
Dat idee stond ook al in een rapport van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Volgens dat adviesorgaan van de regering laten de personeelstekorten zien dat er grenzen zijn aan de zorg die een land kan bieden. Het is tijd om keuzes te maken, bijvoorbeeld om niet-kosteneffectieve ingrepen niet langer te vergoeden, vindt de WRR.

Ook Actiz stelt dat de nieuwe cijfers nogmaals laten zien ‘dat we als maatschappij voor een enorme uitdaging staan’. ‘Door de oplopende vergrijzing binnen Nederland stijgt het aantal 65-plussers de komende twintig jaar met meer dan de helft tot bijna vijf miljoen. Het aantal 90-plussers stijgt zelfs met 200 procent. Dit in combinatie met de oplopende zorgkosten, heeft grote gevolgen voor hoe de zorg er straks uit gaat zien.’